Czym jest prawidłowe przetwarzanie informacji sensorycznych.
Jest to rejestrowanie, selekcjowanie, organizowanie i przetwarzanie informacji odbieranych przez układy zmysłów z własnego ciała (wzroku, słuchu i równowagi, węchu, smaku, dotyku, czucia głębokiego) i środowiska zewnętrznego oraz reagowania na nie we właściwy sposób. Dzięki temu dziecko może wpływać na otoczenie, zmieniać je oraz adaptować do własnych potrzeb.
Rodzaje zaburzeń przetwarzania bodźców sensorycznych:
Dzieci z nadreaktywnością sensoryczną – ich ośrodkowy układ nerwowy silniej odbiera bodźce pochodzące z własnego ciała i środowiska zewnętrznego np. silniej czują zapachy i smaki, nie lubią być dotykane, boją się dźwięków, nie lubią bujania i kręcenia.
Dzieci z podwrażliwością sensoryczną – ich ośrodkowy układ nerwowy nie rejestruje lub słabiej odbiera bodźce pochodzące z własnego ciała i środowiska zewnętrznego. Są bardzo spokojne i mało aktywne poznawczo oraz ruchowo, nie poszukują różnych bodźców.
Dzieci z podwrażliwością sensoryczną „Poszukiwacze wrażeń” – ich ośrodkowy układ nerwowy nie rejestruje lub słabiej odbiera bodźce pochodzące z własnego ciała i środowiska zewnętrznego. Są aktywne ruchowo i poznawczo ponieważ samodzielnie poszukują i dostarczają sobie bodźców stymulujących np. biegają, skaczą, kręcą się, wspinają, jedzą ostre potrawy, wąchają przedmioty i ludzi.
Dzieci z zaburzeniami posturalnymi – mają trudności z właściwą stabilizacją swojego ciała podczas spoczynku np. podczas stania lub wykonywania ruchów. Mogą występować u nich wady postawy.
Dzieci z dyspraksją – mają problemy z planowaniem i wykonywaniem ruchów złożonych swojego ciała (np. gry zespołowe, jazda na rowerze, deskorolce), wykonywaniem sekwencji ruchowych, nazywaniem czynności ruchowych, organizowaniem sobie samodzielnej zabawy i naśladowaniem ruchów innych osób. Często są niezdarne ruchowo i mało samodzielne oraz występuje u nich opóźnienie rozwoju mowy.
Dzieci z zaburzonym różnicowaniem sensorycznym - mają trudności w rozpoznawaniu (Co to jest?) i różnicowaniu (Jaki jest?) bodźców pochodzących z własnego ciała i środowiska zewnętrznego.
Większe ryzyko wystąpienia zaburzeń przetwarzania sensorycznego występuje u:
- dziecka, którego rozwój w czasie ciąży był nieprawidłowy,
- dziecka, którego matka podczas ciąży: często chorowała na infekcje wirusowe i przyjmowała dużo leków, doświadczała silnego stresu, musiała prowadzić oszczędny tryb życia z małą ilością ruchu, piła alkohol, paliła papierosy, zażywała substancje psychoaktywne,
- dziecka urodzonego przedwcześnie oraz tzw. ekstremalnego wcześniaka,
- dziecka, którego poród trwał długo,
- dziecka, które było niedotlenione podczas porodu (nawet przez krótki czas),
- dziecka ze zdiagnozowanym FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy),
- dziecka ze zdiagnozowanym Zespołem Downa,
- dziecka ze zdiagnozowanymi zaburzeniami ze spektrum autyzmu,
- dziecka ze zdiagnozowanym ADHD (zespół nadpobudliwości z deficytem uwagi lub zespół hiperkinetyczny),
- dziecka ze zdiagnozowaną chorobą genetyczną,
- dziecka ze zdiagnozowaną dysleksją rozwojową.
Drogi rodzicu poniżej wymienione są symptomy mogące świadczyć o występowaniu zaburzeń przetwarzania sensorycznego u Twojego dziecka na różnych etapach jego życia (za SPD foundation):
Niemowlak i małe dziecko:
- ma trudności z ssaniem piersi lub jedzeniem pokarmów o stałej konsystencji,
- nie chce być przez nikogo noszone na rękach, akceptuje tylko Ciebie,
- ma trudności z zasypianiem i śpi bardzo czujnie, często się wybudza,
- bardzo się denerwuje podczas ubierania i rozbierania,
- nie interesuje się zabawkami,
- wydaje się nie odczuwać bólu lub wolniej na niego reaguje,
- nie lubi być przytulane, odgina się gdy ktoś je trzyma na rękach,
- nie uspokaja się gdy: ssie smoczek, patrzy na zabawkę lub gdy słyszy Twój głos,
- bardzo mało wokalizuje, nie gaworzy,
- jest bardzo bojaźliwe i łatwo je przestraszyć,
- wydaj się być wiotkie, kiedy trzymasz je na rękach,
- jest w ciągłym ruchu, wierci się, cały czas rusza rękoma i nogami,
- rozwija się wolniej, z opóźnieniem zaczęło siadać, czworakować, chodzić.
Dziecko w wieku przedszkolnym:
- ma trudności z treningiem czystości, trudno mu jest nauczyć się kontrolowania potrzeb fizjologicznych,
- jest nadmiernie wrażliwe na dotyk, zapach, dźwięk, światło,
- wydaje się nie odczuwać, gdy ktoś je dotyka (chyba że robi to z dużą siłą),
- nie lubi zabaw wymagających umiejętności manualnych: rysowania kredkami i mazakami, rozbierania i ubierania),
- długo uczy się nowych rzeczy np. jazdy na hulajnodze, rowerze, wchodzenia na drabinki na placu zabaw,
- wydaje się niezdarne, jakby nie wiedziało gdzie znajduje się jego ciało i co ma z nim zrobić,
- cały czas się wierci, przeszkadza innym dzieciom,
- trudno mu jest zdobyć kolegów i przyjaciół – bo jest agresywny lub wycofany,
- ma zmienne nastroje, bywa impulsywny i trudno przewidzieć jego reakcję,
- mówi niewyraźnie i trudno go zrozumieć,
- wiesz, że dobrze słyszy, ale wydaje się nie rozumieć tego, co do niego mówisz.
Dziecko w wieku szkolnym:
- jest nadwrażliwe na dźwięki,
- nie lubi być dotykane,
- nie lubi jaskrawego światła,
- wierci się, trudno mu się skupić na rozwiązywaniu zadań domowych,
- z trudnością nauczyło się pisać, pisze wolno i nieczytelnie,
- mylą mu się litery,
- nie lubi wykonywać zadań manualnych,
- ma trudności z czytaniem (zwłaszcza tym na głos),
- jest niezdarne, często potyka się o ławki i krzesła, przewraca się,
- bardzo lubi sporty walki i siłowanie się z rówieśnikami,
- trudno mu znaleźć kolegów i przyjaciół (nie jest zapraszany przez kolegów do ich domu, na przyjęcia urodzinowe).
Diagnoza przetwarzania informacji sensorycznej jest procesem złożonym i łącznie obejmuje 3 spotkania:
- Na pierwszym spotkaniu z rodzicami/opiekunami prawnymi dziecka jest przeprowadzany Wywiad dotyczący przebiegu ciąży, porodu oraz wczesnego okresu rozwoju dziecka i wypełniany Kwestionariusz Rozwoju Sensoryczno-Motorycznego. Czas trwania spotkania wynosi około 120 minut.
- Podczas drugiego spotkania przeprowadzana jest obserwacja kliniczna funkcjonowania dziecka/ucznia.
Z dziećmi w wieku od 4 do 9 lat o przeciętnym rozwoju poznawczym i bez zaburzeń neurologicznych przeprowadzone są Południowo-Kalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej. Czas trwania badań wynosi około120 minut. Dziecko powinno być wyspane i zdrowe. W przypadku zdiagnozowania wady wzroku lub wady słuchu powinno zabrać ze sobą okulary korekcyjne lub mieć sprawny aparat słuchowy lub implant ślimakowy.
- Podczas trzeciego spotkania z rodzicami/opiekunami prawnymi omawiane jest funkcjonowanie dziecka i wyniki uzyskane przez nie w testach oraz udzielane są wskazówki do pracy w domu.
Rodzice mogą złożyć wniosek o wydanie opinii oraz wniosek o objęcie indywidualną terapią zaburzeń przetwarzania sensorycznego.
Czym jest terapia zaburzeń przetwarzania sensorycznego?
Terapia odbywa się w specjalnie przystosowanej do tego celu sali, w której na metalowych podwiesiach podsufitowych zawieszane są specjalistyczne podwieszane sprzęty np.: różne huśtawki, hamaki terapeutyczne i platformy.
W sali znajdują się także sprzęty naziemne, takie jak: różnej wielkości równoważnie, dyski równoważne, kamienie i pagórki równoważne, deskorolki, piłki rehabilitacyjne, piłka do skakania, topek-stożek i trampolina, kształtki, tor przeszkód oraz ścianka wspinaczkowa.
Terapia trwa 60 minut i ma formę zabawy ruchowej (z wykorzystaniem sprzętów podwieszanych i naziemnych), która oddziałuje na cały układ nerwowy dziecka. Podczas terapii nie uczymy dziecka/ucznia konkretnych czynności, których on nie potrafi wykonać (np. czytania, pisania, jazdy na rowerze) lecz poprawiamy jego integrację sensoryczną.
Terapia u zdrowych dzieci powinna być prowadzona systematycznie przez 6 miesięcy, po 1 spotkaniu w tygodniu. W sytuacji kiedy terapia trwa 12 miesięcy powinna nastąpić przerwa.